Antoni Muntadas, Çeviri-Korku-Sansür Üzerine...

Antoni Muntadas, İstanbul 2010 Görsel Sanatlar Yönetmenliği tarafından 2008 yılında "İstanbul'da Yaşıyor ve Çalışıyor" projesine davet edilmişti. Proje kapsamında İstanbul için üreteceği filmini hazırlaması iki yıl sürdü; bu iki yıl boyunca onlarca insanla röportaj yaptı, 100'den fazla film izledi, Türkiye'nin yakın tarihini, İstanbul'un sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel yapısını, Ankara-İstanbul ilişkisini, İstanbul çağdaş sanat ortamını kendi yöntemleriyle inceledi. Muntadas iki yıl boyunca gerçekleştirdiği ziyaretlerde İstanbul'daki yaşama dahil oldu ve sanat ortamına yakınlaştı. BAS'ta sanatçı kitapları üzerine bir sunum yaptı, hatta Yapı Kredi'deki sergisini gördüğü Ali Kazma'yı jürisi olduğu Nam June Paik ödüllerine aday gösterdi ve Ali Kazma bu sene ödüle layık görüldü...

Bu iki yılın sonunda, İstanbul üzerine üreteceği filmin odağına Açık Radyo'yu koymaya karar verdi. Muntadas'ın filmi, aynı zamanda Açık Radyo'nun da 15. yayın yılına denk geldi. İstanbul için alternatif bir iletişim, kültür ve politika düzlemi sunduğunu tespit ettiği Açık Radyo filmin hem merceği hem filtresi oldu. Muntadas, tüm üretimlerinde olduğu gibi, bu filmin hem kendisini hem üretim sürecini iletişim kanallarından geçirmeyi de ihmal etmedi. Açık Radyo'nun yayınına şubat-mayıs 2010 süresince 4 yuvarlak masa toplantısıyla dahil oldu. Yahya Madra ve benim organize edip, Yahya'nın modere ettiği bu buluşmalarda, İstanbul'a dair içeriden ve dışarıdan bakışla üretilen klişeler, kültür endüstrisinin bu süreçteki rolü ve son olarak sansür ve otosansür mekanizmaları konunun ilgili, bilgili ve deneyimlileri tarafından tartışıldı.

Son aşamada Muntadas, biriktirdiği tüm bilgi, kayıt ve gözlemlerini içeren malzemeyi Özge Çelikaslan ve Alper Şen'den oluşan prodüksiyon-postprodüksiyon ekibiyle birlikte kurguladı. İstanbul için ürettiği "Çeviri Üzerine: Açık Radyo" isimli yaklaşık 30 dakikalık film, 7 Ekim 2010'da İstanbul Modern'de düzenlenen galayla ilk kez izleyici karşısına çıktı. Fakat bu sembolik paylaşımın ötesinde, film Bianet üzerinden ücretsiz olarak izlenebiliyor ki bu da film için kamuyla daha yaygın ve doğrudan bir paylaşım alanı açıyor. Son aşamada ise, "Çeviri Üzerine: Açık Radyo" filmini ve buna ek olarak Açık Radyo'da gerçekleştirilen 4 yuvarlak masa toplantısının kayıtlarını içeren bir DVD box üretilecek ve uygun bir fiyattan satışa sunulacak. Böylece Muntadas'ın arzu ettiği gibi, ürettiği film Bianet'teki yayın sayesinde geniş halk kitlelerine ulaşmış, makul bir ücret karşılığı edinilebilecek DVD ile de evlere kadar girmiş, dolayısıyla kamu kaynağıyla gerçekleştirilen bu film, mümkün olduğunca kamuya geri döndürülmüş olacak.

Antoni Muntadas İstanbul Modern'deki galanın ardından Paris'e uçtu zira 9 Ekimde Galeri Gabrielle Maubrie'de kişisel sergisinin açılışı vardı. "La Construction de la Peur" (Korkunun İnşası) başlıklı sergide, Muntadas'ın korku kavramı üzerine ürettiği görsel işlerinin yanı sıra, İstanbul filmiyle aynı seriden mamul "Çeviri Üzerine: Korku" filmi de gösteriliyor. Muntadas'ın çok net tariflediği ve tüm üretimleri boyunca izi sürülebilen bir kaç ana kavramsal damarı mevcut: Bunlardan ilki her türlü iletişim, etkileşim ve sanat faaliyetini tanımlayan çeviri kavramı (Çeviri Üzerine); bir diğeri iletişim kanalları tarafından üretilen bilgi, dolaşıma sunulan içerik, bu içeriğin pompaladığı, toplumların bir numaralı kontrol aygıtlarından korku (Fear) ve son olarak toplumsal ve iletişimsel düzeylerde yaşanan görünür ve gizli sansür mekanizmaları (The File Room). Muntadas Gabrielle Maubrie'deki sergisinde tüm bu kavramları kapsayan küçük ama etkili bir seçki sunuyor. Korku/Terör/Panik kelimelerini içeren ve hem gerçeğe (ekonomi, siyaset, güvenlik, eğitim gibi konulardaki tespit ve önermeler) hem de kurguya (kitap, film ve dergiler) gönderme yapan alıntılardan oluşan yerleştirme, Korku'nun nasıl bir araç olduğunu, şu hayatta korkacağımız ne kadar çok kurgu ve gerçek olduğunu, gerçek ve kurgusal korku odaklarının nasıl birbirini beslediğini ve birbiriyle yer değiştirdiğini lafı dolandırmadan, oracıkta söyleyiveriyor. Sergi 15 Kasım tarihine kadar açık.